Muni: Paglalayag sa Pamimilosopiyang Filipino by Jovito V. Cariño

Hindi pagsasa-Filipino ng pilosopiya ang layunin ng aklat ni Jovito V. Cariño, ngunit pagsasapilosopiya ng Filipino. Ang pagsasapilosopiya ng Filipino ay pagsalang ng Filipino sa gilingan ng pag-uusisa at pananaliksik. Nais nitong gawing temang pilosopiko ang Filipino, isang tema na pag-uusapan at pagtatalunan mula sa mga retaso ng kanyang katotohanan na matatagpuan sa lipunan. Nakikipag-diyalogo ang may-akda sa iba’t ibang pantas tulad nina Adorno, Tomas de Aquino, Deleuze, Habermas, Marx, at Ricoeur upang higit na linawin ang dating (avènement) na maaaring tawaging Filipino. Sa tuluyang pagtataka, pagtatanong at pagmumuni-muni, lumalago at lumalalim ang pag-iisip at ito nga ang tinatawag na pamimilosopiya. Inaanyayahan ang mambabasa na buksan ang loob sa labas sapagkat sa pagtatagisan lamang ng loob at labas nabubuo ang sarili, at ito nga ang tinatawag na pagpapakatao.
–Eduardo José E. Calasanz

Masinop, magalang, at malalim na binasa ni Cariño ang mga minanang kaisipan sa pamimilosopiya at ang mga higanteng pangalan sa likod nito. Binuo ng awtor ang tinawag niyang “paglalayag” hindi lamang sa paghalaw sa mga akdang pampilosopiya kundi mula sa mga binasa at sinuring teksto ng kultura tulad ng arkitektura at wika; mula sa iba’t ibang isyu tulad ng globalisasyon at pagkabansa; at, mula sa iba’t ibang perspektibo tulad ng Thomism, discourse on ethics, metaphysics, at Marxism. Sa pagmamalasakit ni Cariño na usisain ang usaping pamimilosopiya Filipino, hinabi niya ang mga debate tulad ng tunggalian sa pagitan ng ethnicity discourse at ang konsepto ng "difference" o ang pag-uumpugan sa pagitan ng tradisyunal at kontemporaryong lapit. Nagtagumpay si Cariño sa pagpapakita na ang diyalektikong pag-iisip ay para sa pagbuwag sa nakagisnang hatian. Paglalayag ang tawag niya sa prosesong ito. Kapuri-puri ang pagpili sa salitang “muni” dahil wika nga, ang ruminasyon ay walang limitasyon. Ang pamimilosopiyang hinahangad ni Cariño ay, sa kanyang salita, isang “paanyaya” at ang paanyaya ay isang pagbubukas o isang paglilimi-limi sa potensyal.
–Joyce Arriola